Ho gió, ho khan là tình trạng rất phổ biến, hay gặp nhất là vào mùa lạnh. Ho khan xuất phát từ nhiều nguyên nhân, nếu chủ quan không điều trị đúng cách, bệnh có thể gây nhiều biến chứng phức tạp. Để tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân gây ho khan và cách điều trị đúng, hãy theo dõi bài viết sau đây.
Ho khan là gì?
Ho là tình trạng bổ biến, có thể xảy ra với bất kỳ ai, bất kỳ lứa tuổi nào. Đây là một phản xạ của hệ hô hấp khi có tác nhân lạ xâm nhập gây cản trở đường thở nhằm đẩy chúng ra ngoài. Ho khan là tình trạng ho nhưng không kèm theo đờm hay chất nhầy trong cổ họng, kèm theo đó là các triệu chứng khác như ngứa họng, đau rát cổ họng, khản tiếng, đau tức ngực, đau đầu, sốt cao,...
Ho khan thường có tính chất dai dẳng, kéo theo từng cơn và khó kiểm soát. Vì vậy, khi bị ho khan, người bệnh luôn cảm thấy khó chịu và mệt mỏi, gây ảnh hưởng đến công việc, cuộc sống hàng ngày.
Nguyên nhân nào dẫn đến ho khan?
Ho khan có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh là cách tốt nhất để giải quyết tình trạng này, giúp người bệnh trở về với cuộc sống bình thường. Theo thống kê, một số nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng ho khan là:
Hen suyễn
Hen suyễn là tình trạng niêm mạc đường hô hấp sưng viêm khiến đường thở bị thu hẹp. Bệnh lý này liên quan đến nhiều phản ứng miễn dịch khác nhau. Cơn hen có thể khởi phát khi người bệnh tiếp xúc với các tác nhân gây kích thích đường thở. Hen suyễn có thể gây ho khan hoặc ho đờm, nhưng phổ biến nhất là ho khan. Ngoài ra, khi bị hen suyễn, người bệnh có thể gặp các triệu chứng khác như thở khò khè, đau tức ngực, khó thở,...
Dị ứng
Khói, bụi, nấm mốc, phấn hoa, lông động vật, hơi hóa chất độc hại,... chính là những “thủ phạm” gây kích ứng đường thở. Khi tiếp xúc với chúng, cơ thể sẽ xảy ra phản ứng chống lại, và phản xạ ho là phổ biến nhất nhằm đẩy tác nhân gây dị ứng ra ngoài. Một số trường hợp, không khí quá khô, hoặc thời tiết trở lạnh cũng có thể gây nên tình trạng ho khan.
Viêm đường hô hấp cấp tính
Một số bệnh viêm đường hô hấp cấp tính như viêm họng, viêm phế quản cấp, viêm phổi,... có thể gây ra triệu chứng ho khan. Tình trạng này có thể xuất hiện vào một giai đoạn nào đó của bệnh, nếu không được điều trị kịp thời, ho khan có thể chuyển sang ho đờm, mủ, đôi khi có lẫn máu trong dịch đờm,...
Bệnh viêm đường hô hấp mạn tính
Ho khan có thể khởi phát khi cơ thể bạn mắc các bệnh lý viêm đường hô hấp mạn tính như viêm họng mạn, viêm amidan, viêm phế quản mạn, viêm xoang, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính,... Do tình trạng viêm kéo dài dẫn đến biến đổi cấu trúc phổi và tăng tính nhạy cảm của đường hô hấp với các tác nhân gây bệnh (như virus, vi khuẩn) hoặc sự thay đổi của thời tiết, môi trường gây khởi phát tình trạng ho khan.
Ngoài ra, người thường xuyên sử dụng giọng nói, hoặc lạm dụng giọng nói quá mức (nói nhiều, nói to, la hét,... liên tục kéo dài) có thể dẫn đến viêm thanh quản mạn tính gây ho khan kéo dài.
Xem thêm: Viêm thanh quản mạn tính có nguy hiểm không?
Nhiễm virus
Khi sức đề kháng suy giảm, một số loại virus như virus cúm, Corona,... có thể xâm nhập gây bệnh. Mặc dù các triệu chứng bệnh thường kéo dài trong khoảng 1 tuần nhưng trong một số trường hợp, cơn ho khan kéo dài (có thể lên đến 2 tháng) kể cả khi các triệu chứng khỏi hoàn toàn.
Ho gà
Là bệnh lý xảy ra do sự xâm nhập của vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Khi mắc phải bệnh này, ở giai đoạn đầu người bệnh thường có triệu chứng như bị cảm lạnh nên rất dễ nhầm lẫn. Tuy nhiên, khi bệnh trở nặng, nó gây ra các cơn ho khan kéo dài không thể kiểm soát, cơ thể mệt mỏi, nôn ói,... Đây là bệnh lý dễ lây lan và gặp phổ biến hơn ở trẻ nhỏ.
Trào ngược dạ dày thực quản
Trào ngược dạ dày thực quản là một nguyên nhân thường gặp gây ho khan kéo dài. Đây là một tình trạng mãn tính, xảy ra khi dịch acid từ dạ dày chảy ngược lên thực quản. Biểu hiện thường gặp nhất là ợ hơi, ợ chua, cảm giác nóng rát ở cổ họng,... Tình trạng này diễn ra thường xuyên có thể gây tổn thương niêm mạc họng gây ra các cơn ho khan kéo dài không dứt.
Xem thêm: Tổng quan bệnh trào ngược dạ dày thực quản
Lao phổi
Lao là bệnh lý gây ra bởi vi khuẩn họ Mycobacteriaceae. Dấu hiệu ban đầu của lao là tình trạng ho khan kéo dài. Mặc dù đây là bệnh có khả năng lây nhiễm cao, đã từng là nỗi ám ảnh của xã hội nhưng thời điểm hiện tại, căn bệnh này đã có biện pháp điều trị và phòng ngừa đặc hiệu.
Bệnh tim mạch
Một trong số những nguyên nhân phổ biến gây ho khan kéo dài là suy tim. Chức năng của tim suy giảm gây ứ trệ tuần hoàn phổi khiến phổi dần mất tính đàn hồi, gây phản xạ ho dai dẳng. Phân biệt với ho do viêm đường hô hấp, người bệnh suy tim thường có biểu hiện ho khan từng cơn không dứt, cơn ho tăng lên khi thay đổi tư thế.
Ung thư phổi
Ung thư phổi là một trong số những nguyên nhân gây ho khan. Ngoài chứng ho khan, người bệnh còn có thể thường xuyên cảm thấy, khó thở, tức ngực, cảm giác nặng nề như có vật gì đè lên ngực, nóng ran lan về phía sau xương ức,... đôi khi xuất hiện tình trạng nôn ra máu.
Dấu hiệu ho khan cần hết sức lưu ý
Ho khan có thể là một phản xạ đơn thuần của cơ thể trước tác nhân gây bệnh, tuy nhiên nếu ho khan có một số tính chất dưới đây, người bệnh cần hết sức lưu ý:
Ho khan về đêm kéo dài
Cơn ho thường xuất hiện với tần suất lớn hơn về ban đêm và sáng sớm. Về lâu dài, ho khan về đêm gây ảnh hưởng giấc ngủ, khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, khó chịu, dễ bực tức,... không chỉ ảnh hưởng đến công việc, cuộc sống hàng ngày của người bệnh mà còn ảnh hưởng đến mọi người xung quanh.
Ho khan chuyển sang ho có đờm
Khi ho khan chuyển sang ho có đờm là dấu hiệu cảnh báo các bệnh đường hô hấp cấp tính như viêm thanh quản, hen phế quản, tràn dịch phổi, lao phổi,... cần được điều trị sớm tránh tiến triển thành các biến chứng nguy hiểm.
Ho khan ra máu
Ho khan liên tục kéo dài bỗng dưng xuất hiện có máu trong dịch đờm, kèm theo đó là biểu hiện sốt nhẹ, sụt cân,... tức là dấu hiệu cảnh báo bệnh đã chuyển nặng, có thể dẫn đến biến chứng lao phổi, viêm phổi,... thậm chí là ung thư phổi rất nguy hiểm.
Ho khan từng cơn
Tình trạng ho không có đờm xảy ra thường xuyên theo từng cơn, nhưng chỉ diễn ra trong thời gian nhất định. Những cơn ho này tạo nên áp lực trong lồng ngực gây khó thở, chảy nước mắt, nước mũi, cổ nổi tĩnh mạch,... tăng nguy cơ xảy ra biến chứng giãn phế quản.
Khi xuất hiện các dấu hiệu kể trên, người bệnh nên chủ động đến cơ sở y tế để được thăm khám và chữa trị kịp thời, tránh để lâu gây biến chứng nguy hiểm.
Điều trị ho khan bằng cách nào?
Sau khi thăm khám xác định nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ điều trị phù hợp. Dưới đây là một số liệu pháp điều trị có thể được áp dụng.
Ho khan uống thuốc gì?
Dùng thuốc Tây giúp cải thiện triệu chứng ho khan nhanh chóng, các nhóm thuốc có thể được bác sĩ chỉ định là:
Thuốc giảm ho: Codein, Dextromethophan,... có tác dụng giảm phản xạ ho nhờ việc ức chế trung tâm gây ho ở hành tủy.
Thuốc chống viêm: Giúp giảm đau rát họng, giảm viêm nhiễm đường hô hấp, thuốc được sử dụng phổ biến là alpha chymotrypsin.
Thuốc kháng histamin: Loratadin, clorpheniramin, promethazin,... được chỉ định trong trường hợp người bệnh ho khan do tiếp xúc với các tác nhân gây kích ứng đường hô hấp.
Thuốc kháng sinh: Chỉ được sử dụng khi có chẩn đoán nhiễm khuẩn.
Mặc dù dùng thuốc Tây đem lại tác dụng giảm đau rát họng, giảm ho khan nhanh chóng nhưng bác sĩ khuyến cáo người bệnh không được lạm dụng thuốc vì có thể gặp phải tác dụng không mong muốn như chóng mặt, buồn ngủ, đau dạ dày, nhờn thuốc, kháng thuốc,... Người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt việc sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ!
Cách trị ho khan bằng mẹo dân gian
Khi bị ho khan, bạn có thể áp dụng một số mẹo dân gian chữa bệnh từ nguyên liệu có sẵn tại nhà. Đây là phương pháp an toàn, tiết kiệm chi phí và đem lại nhiều tác dụng tích cực:
Cách trị ho khan bằng nghệ
Cách 1: Pha 1 thìa cà phê bột nghệ với khoảng 250ml nước ấm, thêm 1-2 muỗng mật ong nguyên chất, khuấy đều cho tan. Hàng ngày trước khi ăn sáng nên uống 1 cốc.
Cách 2: Lấy 1 củ nghệ tươi, 1 củ gừng tươi và 1 quả chanh. Cắt mỗi loại thành các lát mỏng, thêm mật ong vừa đủ, chưng cách thủy hỗn hợp chắt lấy nước cốt uống. Kiên trì thực hiện hàng ngày đến khi hết ho khan.
Dùng vỏ quất chữa ho khan
Chuẩn bị khoảng 5g vỏ quất, mật ong nguyên chất và bột gừng. Thái nhỏ vỏ quất trộn đều với bột gừng. Nấu hỗn hợp với khoảng nửa lít nước, sau 15 phút lọc chắt lấy nước cốt. Thêm một ít mật ong khuấy cho tan hết, nên uống hỗn hợp khi còn ấm.
Mẹo chữa ho khan với nước muối
Dùng nước muối sinh lý (nồng độ 0,9%) súc họng hàng ngày không chỉ giúp làm dịu niêm mạc họng mà còn có tác dụng tiêu diệt một số vi khuẩn gây bệnh đường hô hấp. Bạn có thể mua nước muối pha sẵn hoặc tự pha tại nhà theo cách sau:
Hòa tan khoảng 1-2 thìa cà phê muối trắng vào 1 cốc 250ml nước ấm, khuấy tan.
Thực hiện 2 lần mỗi ngày vào buổi sáng và tối sau khi vệ sinh răng miệng để thấy hiệu quả nhất.
Lá hẹ trị ho khan tại nhà
Chuẩn bị một nắm lá hẹ tươi, nhặt sạch rồi đem rửa với nước. Ngâm lá hẹ khoảng 15 phút với nước muối loãng, rồi vớt ra để ráo nước. Xay nhuyễn lá hẹ tươi với 1 cốc nước ấm, lọc bỏ bã, chắt lấy nước cốt, chia 3 lần uống trong ngày.
Nếu bé bị ho khan, các mẹ có thể dùng lá hẹ hấp cách thủy cùng đường phèn, cho bé uống mỗi lần 2 thìa, ngày uống 2-3 lần.
Cách phòng ngừa ho khan đúng cách
Ho khan là tình trạng rất dễ mắc phải, vì vậy để hạn chế bệnh tái phát, bạn có thể lưu lại một số biện pháp phòng ngừa dưới đây:
Tránh xa khói thuốc lá, bảo vệ đường hô hấp khi sống và làm việc trong môi trường nhiều bụi bặm, không khí ô nhiễm,...
Uống đủ nước để cổ họng không bị khô rát, nhất là khi thời tiết hanh khô.
Vệ sinh răng miệng, hầu họng thường xuyên, vệ sinh môi trường sống để hạn chế tác nhân kích thích gây ho khan.
Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ họng khi thời tiết trở lạnh.
Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C như cam, quýt, bưởi, súp lơ, cà chua,... để tăng sức đề kháng cho cơ thể.
Hạn chế sử dụng thức ăn, đồ uống lạnh, đồ cay nóng, dầu mỡ,...
Kê cao gối khi nằm để hạn chế tình trạng trào ngược dạ dày.
Dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý, để cổ họng được nghỉ ngơi, tránh la hét nói quá to, nói liên tục,...
Kết hợp duy trì thói quen tập thể dục hàng ngày để tăng cường sức khỏe, củng cố hệ miễn dịch.
Những câu hỏi thường gặp khi bị ho khan
Ho khan có nguy hiểm không?
Ho khan có thể đơn thuần là một phản xạ tự nhiên của cơ thể, tuy nhiên nếu tình trạng này kéo dài lâu ngày, điều trị mãi không khỏi thì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý rất nguy hiểm như bệnh tim mạch, bệnh viêm phổi, ung thư phổi,... đe dọa tính mạng bệnh nhân.
Mặt khác, nếu ho khan kéo dài mà không được điều trị đúng cách, bệnh có thể gây ra một số biến chứng như:
Tiểu tiện không tự chủ thường gặp ở phụ nữ lớn tuổi, phụ nữ mang thai,...
Nôn mửa xảy ra khi cơn ho dữ dội không kiểm soát.
Nhức đầu xuất hiện ở người bị ho dai dẳng, lâu ngày không dứt.
Tức ngực, đau bụng do phản xạ ho tạo áp lực lên vùng ngực và bụng dẫn đến đau tức, khó chịu.
Ho khan kéo dài khiến người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi, khó chịu ảnh hưởng đến giao tiếp hàng ngày, chất lượng công việc suy giảm, đôi khi gây ảnh hưởng đến những người xung quanh.
Ho khan kéo dài bao lâu?
Ho khan thông thường do cảm lạnh hoặc cảm cúm thường có xu hướng kéo dài trong khoảng 1-2 tuần sẽ thuyên giảm và khỏi hẳn sau khoảng 3 tuần. Đối với ho khan do virus thường sẽ kéo dài tối đa 2 tháng. Một số trường hợp kéo dài lâu hơn có thể cảnh báo bệnh lý tiềm ẩn khác trong cơ thể.
Dựa theo thời gian xảy ra tình trạng ho khan, bệnh được chia thành 2 dạng:
Ho khan cấp tính: Nếu bạn bị ho trong vòng 2 tuần.
Ho khan mãn tính: Ho kéo dài dai dẳng, liên tục trên 8 tuần đối với người lớn.
Đối với trẻ nhỏ, nếu bé bị ho từ 2-4 tuần được gọi là ho cấp tính kéo dài, ho khan kéo dài trên 4 tuần gọi là ho mãn tính.
Khi nào ho khan cần đi khám bác sĩ?
Nếu tình trạng ho khan kéo dài trên 2 tuần mà không thấy thuyên giảm, thậm chí còn có xu hướng tiến triển nặng hơn thì bạn nên đến gặp bác sĩ để được kiểm tra tình trạng sức khỏe để có biện pháp điều trị kịp thời.
Ngoài ra, nếu ho khan kèm theo một số dấu hiệu bất thường dưới đây, bạn cũng nên đi khám ngay:
Thở khò khè, khó thở.
Khó nuốt
Sốt cao trên 38 độ C
Đau tức ngực
Ho về đêm kéo dài
Nôn mửa
Ho khan nên ăn gì?
Chế độ dinh dưỡng hợp lý là biện pháp hỗ trợ cải thiện tình trạng ho gió, ho khan một cách hiệu quả. Những thực phẩm dưới đây sẽ rất tốt khi bạn đang khó chịu với những cơn ho:
Món ăn lỏng, mềm: Cháo, súp,... là những món ăn mềm, dễ nuốt, dễ tiêu hóa nhưng vẫn chứa đầy đủ chất dinh dưỡng.
Thịt bò, thịt lợn băm nhỏ, nấu mềm: Cung cấp chất đạm cần thiết cho cơ thể, giúp khỏe mạnh, thúc đẩy quá trình hồi phục tổn thương.
Trái cây: Cam, chanh, dứa, xoài,... giàu vitamin C tăng sức đề kháng, đẩy lùi bệnh tật.
Rau củ tươi: Cà rốt, súp lơ, rau cải xanh, cà chua,... chứa nhiều vitamin và khoáng chất giúp rút ngắn thời gian hồi phục.
Ho khan nên kiêng ăn gì?
Bên cạnh việc bổ sung các loại thực phẩm bổ dưỡng, tốt cho sức khỏe, người bị ho khan cần hạn chế một số nhóm thực phẩm sau:
Đồ cay nóng: Món ăn có chứa nhiều ớt, mù tạt,... bởi sẽ khiến cổ họng bị kích ứng, sưng niêm mạc phổi gây ra các cơn ho kéo dài.
Đồ ăn lạnh: Việc thường xuyên ăn thức ăn, đồ uống lạnh có thể gây kích thích cổ họng, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập gây bệnh.
Món nhiều dầu mỡ: Đồ chiên, rán, thực phẩm chế biến sẵn. Vì sau khi chế biến, chúng khá cứng có thể làm tổn thương niêm mạc họng khiến tổn thương trở nặng.
Đồ uống có ga, cồn: Rượu, bia, nước ngọt có ga,... là những thực phẩm người bị ho khan nên hạn chế. Chúng có thể kích thích gây chứng trào ngược dạ dày, kết quả là tạo ra những cơn ho liên tục kéo dài.
Trên đây là những thông tin liên quan đến tình trạng ho khan. Ho khan dai dẳng gây không ít phiền toái, ảnh hưởng đến công việc cuộc sống. Bạn tuyệt đối không nên chủ quan, chủ động theo dõi tình trạng sức khỏe và đi khám sớm để xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh và có biện pháp điều trị kịp thời.
Có thể bạn quan tâm:
Tài liệu tham khảo:
- https://www.mydr.com.au/respiratory-health/cough-dry-cough/